Sinterklaas en de Spaanse Schans

Sinterklaas was speciaal overgekomen om het boek in ontvangst te nemen.
Foto: Marjolein Lensink

Op 10 november werd het Sinterklaasverhaal Sinterklaas en het geheim van de Spaanse Schans gepresenteerd. In dit jeugdverhaal (voor 6 jaar en ouder) speelt de Kalverschans uit 1573 een prominente rol. Thijs de Lange (tekst) en Pier van Leeuwen (beeld) schreven dit boekje, omdat zij het betreuren dat Pinksterdrie in de Zaanstreek niet meer gevierd wordt. Want het is toch gek, dat het verhaal over het verslaan van de Spanjaarden bij de Kalver Schans op Pinksterdrie bij ons nog nauwelijks, terwijl het ‘ontzet’ van de Spanjaarden in steden als Leiden en Alkmaar jaarlijks wel groots gevierd wordt?! Het boekje kost €9,95 en is te bestellen via spaanseschans1574@gmail.com

Bij de feestelijke boekpresentatie, die plaatsvond in de schuur van molen De Ooievaar – gesitueerd op de plek van die voormalige Kalverschans – bleek de speciale gast de enige echte Goedheiligman te zijn. Begeleid door twee van zijn Pieten, nam hij het boekje in ontvangst. De overige gasten waren bewoners en omwonenden, vertegenwoordigers van erfgoedinstellingen, de drukkers van het boek, fondsen en leraren van de Kernschool Zaanstreek-Waterland. De Bredenhof Stichting heeft, evenals het Reint Laanfonds en het Jacob Stinsfonds, de boekuitgave ondersteund. De Bredenhof Stichting schenkt 100 exemplaren van het boekje aan de Kernschool Zaandam, de eenjarige opvang voor nieuwkomers in Zaanstreek-Waterland. Op deze wijze kunnen onze nieuwe landgenootjes spelenderwijs kennis maken met de Nederlandse taal, een stukje streekgeschiedenis en een typisch Nederlandse traditie, die van het Sinterklaasfeest. 

Het verhaal

Dit verhaal zoemt in op specifieke Zaanse gebeurtenissen uit het jaar 1574 tijdens die 80-Jarige Oorlog, toen Filips II zijn legerleider Alva naar onze gewesten stuurde om orde op zaken te stellen n.a.v. de Beeldenstorm. De Spaanse herkomst van de Goedheiligman en zijn Moorse knecht herinnert aan die 80-Jarige Oorlog. Hoofdpersoon Julius is een nieuwsgierige jongen, die geboren en getogen is in het buurtje van de Kalverschans. Aan de vooravond van de Sinterklaasintocht beleeft hij er allerlei avonturen. Zo valt het hem op, dat de kleding van de Spaanse soldaten uit de Nederlandse onafhankelijkheidsstrijd opvallend genoeg sterk lijkt op de kleding van de Pieten van Sinterklaas.

Achtergrond van de Kalverschans

In de 80-Jarige Oorlog heerste er in onze gewesten vooral een guerrillaoorlog, waarbij boeren en burgers afwisselend door de hond en de kat gebeten werden. Ook in de Zaanstreek werden op strategische plekken verdedigingswerken opgericht, zogeheten schansen, zoals bij Wormer en tussen het Kalf en de Zaan. Deze schansen werden aangelegd door zowel de Spaanse als de Staatse troepen, vaak bestaande uit huursoldaten. De grootste schans in de Zaanstreek was de Kalverschans op het terrein waar tegenwoordig de Duyvisfabriek staat. Deze werd gebouwd in 1573 in opdracht van Diederik Sonoy. De Zaanse Schans ontleent zijn naam aan dit verdedigingswerk, al is het bekende woonwerkbuurtje geen verdedigingswerk in de letterlijke zin, maar een verzameling van monumentale panden en molens, die als ensemble het tijdbeeld van rond 1850 oproept.

Pier van Leeuwen

In mijn jonge jaren groeide ik op in Leiden nabij de Lammenschans, waar nog ieder jaar op 3 oktober Leiden’s Ontzet wordt gevierd met hutspot en klapstuk om de bevrijding van de Spanjaarden in 1574 te herdenken. We hopen met het boekje een zaadje te hebben geplant om de jaarlijkse viering van ‘Pinkster-Drie’, naar aanleiding van de ontzetting van de Wormer schans op 30 mei 1574, nieuw leven in te blazen. In 2024 is dat alweer 450 jaar geleden!

Thijs de Lange

Toen in de zomer van 2018 bekend werd dat de Nationale Sinterklaasintocht dat jaar op de Zaanse Schans zou plaatsvinden, kwam Pier met dit verhaal op de proppen. Zo het Pier betaamt uit zijn hoofd en vol detail. Ik vond het toen zo ingenieus uitgedacht, dat ik al gauw zei, dat dat opgeschreven moest worden. Van het een kwam het ander en zo ligt er nu een Sinterklaasboek over de geschiedenis van de beroemdste plek van onze streek.