Vernieuwing oude arbeiderswijken: wat te doen?

Woensdagavond 6 november waren ca 65 geïnteresseerden naar de Vermaning in de Westzijde gekomen om op de eerste van twee avonden geïnformeerd te worden over wat er voor keuzes te maken zijn bij behoud (met opwaardering naar huidige maatstaven) of sloop van inmiddels beeldbepalende wijken met vroeg 20ste eeuwse arbeiderswoningen. Deze avonden zijn een samenwerking tussen Stichting Babel en de Vereniging Zaans Erfgoed.

Deze eerste avond – o.l.v. Zaans Erfgoed – was bedoeld om in beeld te krijgen wat er eigenlijk allemaal aan kwaliteit aanwezig is in Zaanstads uitbreidingswijkjes uit de jaren sinds de invoering van de woningwet, in 1901. Maar ook: hoe doe je dat – diverse kwaliteiten van woningbouw waarderen? Die vragen kwamen aan de orde voor een breed publiek van o.a. bewoners van dergelijke wijkjes, erfgoedbewaarders, medewerkers van woningbouwcorporaties en architectuur geïnteresseerden van Babel.

Vakspecialist Monumenten Cynthia van den Berg, van het team Erfgoed van Zaanstad – architectuurhistorica – heeft daar een uitgebreide studie naar verricht en sprak daar vol enthousiasme over. O.a. kwam aan bod, dat de mix van landelijk bekende stedebouwkundigen, architecten van statuur èn socialistische politieke bestuurders een rijke traditie qua sociale huurwoningen heeft opgeleverd. Iets waar Zaanstad trots op kan zijn – en waar dus voorzichtig mee omgegaan moet worden.

Cynthia vertelde oook dat haar eerdere Culturhistorische inventarisatie van de belangrijkste landschappelijke structuren – getiteld ‘Dijken, linten en paden’ – een belangrijk uitgangspunt is voor het verhaal over deze uitbreidingswijken, de naast de dijkbebouwing gelegen tweede ‘schil’. – Ook dit rapport is te raadplegen.

Er waren ook bewoners van de besproken wijkjes aanwezig – o.a. uit de Rode buurt in Zaandijk – die de rapportage over kwaliteit eigenlijk te laat vonden komen. Want zijn er bij Het Blok in Krommenie reeds woningen gesloopt, deze dreiging hangt dus ook boven de Rode buurt. En aan een andere sociale woning komen wanneer deze huizen gesloopt zouden worden, dat is zeker ook in Zaanstad een groot probleem.

Cynthia van den Berg beaamde dat zij het ook liever in een andere volgorde had gezien, maar Zaans Erfgoed weet i.v.m. regelmatig overleg met de gemeente dat het team erfgoed capaciteitsgebrek heeft, mede door de vele vergunninganvragen en projecten binnen MAAK-gebieden, waarbij cultuurhistorie een rol speelt.

Na de pauze sprak Paul Meurs van Steenhuis Meurs over zijn ervaringen met vernieuwing van sociale woningbouwbuurten in verschillende steden, zoals o.a. Leiden en Eindhoven. Hij inventariseerde de belangrijkste partners in zo’n stadsvernieuwingstraject: op de eerste – en belangrijkste – plaats de bewoners, daarnaast de woningbouwcorporaties en verder de erfgoed-instellingen.

De ervaring leert, dat behoud van àlle huizenblokken onmogelijk is: de kosten daarvan zijn gewoonweg te hoog. Kijken naar behoud van originele voorgevels langs wegen, paden en pleinen, kan een tactiek zijn waarbij herkenbaarheid bewaard blijft. En dan kunnen bijv. blokken die slecht zijn of die meer aan het oog onttrokken zijn, gesloopt worden voor vernieuwbouw. Daardoor kan er op een financieel gezonde wijze soms toch nog sociale woningbouw blijven, dankzij de ook aanwezige vernieuwbouw – met dezelfde stijl- en bouwkenmerken. De hogere huren die hiervoor gevraagd wordt, maakt het geheel dan realiseerbaar.

De presentatie van Paul Meurs is HIER na te lezen.